27 พฤษภาคม 2449 - 25 พฤษภาคม 2536

​

ใบไม้กำมือเดียว เมื่อเทียบกับใบไม้ทั้งป่า…พระพุทธเจ้า ทรงตรัสแต่เรื่อง ทุกข์และการดับทุกข์…

การศึกษา เป็นเครื่องมือให้มีความรู้อย่างถูกต้องและพอดี…เป้าหมายของการศึกษา คือธรรมะ คือความถูกต้องที่จะดับทุกข์ได้…

 

ขาด “สัมมา” ไม่เป็นพุทธศาสนา คือ ไม่ดับทุกข์...สัมมา ประกอบด้วยองค์ 4 ประการคือ วิเวก วิราคะ นิโรธะ โวสสัคคะ...

ปรับปรุงสิ่งที่มีอยู่ตามธรรมชาติให้เพียงพอ…ปรับปรุงส่วนการปฏิบัติให้มีสติถูกต้อง เพียงพอ และทันต่อเวลา…สติ คือสิ่งที่แล่นเร็วดั่งลูกศร…สัมปชัญญะ คือปัญญาที่มาทำหน้าที่เฉพาะ…จัดความสัมพันธ์กันอย่างถูกต้องที่เรียกว่า ทีมเวิร์ค (teamwork) ในธรรมทั้ง 4 นี้คือ สติ ปัญญา สัมปชัญญะ สมาธิ คือหัวใจของการประพฤติปฏิบัติ…หากเป็นเครื่องมือ ศีลก็เปรียบได้ดั่งด้ามจับ ปัญญาคือความคม สมาธิคือน้ำหนัก…ใช้สติปัญญามาแก้ไขที่ต้นเหตุ คือความเห็นแก่ตัว…ความเห็นแก่ตัว คือต้นเหตุแห่งความเลวร้ายทุกชนิด…จัดการที่ปลายเหตุ คือลูกหมา จัดการที่ต้นเหตุ คือราชสีห์…

 

พุทธศาสนามีหลักสอนว่า “ไม่มีตัว” เมื่อไม่มีตัวก็มีความเห็นแก่ตัวไม่ได้...ตัว คือปฏิกิริยาของความโง่ชั่วขณะ......ปรับปรุงการศึกษา เข้าถึงหัวใจของพระพุทธศาสนา รู้เรื่องความไม่มีตัวแล้วก็ไม่เห็นแก่ตัว...อัตตถปัญญา ปัญญาที่มองเห็นแต่ประโยชน์ของตัว...เป็นมนุษย์อสุจิ มนุษย์สกปรก...ปัญญาชีวี มีชีวิตอยู่ด้วยปัญญา เป็นชีวิตอันสูงสุด ประเสริฐที่สุด..ธัมมชีวี มีชีวิตเป็นธรรมะ...ถ้าสติปัญญามีพอแล้วไม่ต้องมีความหวัง...อย่ามีชีวิตอยู่ด้วยกิเลสตัณหา...ชีวิตของคนโง่ คือชีวิตที่กัดเจ้าของ ...มีชีวิตที่ถูกต้อง ไม่กัดเจ้าของ...มีชีวิตที่เย็น ไม่มีไฟประเภทราคะ โทสะ โมหะ...

 

ทำให้ธรรมะเป็นสถาบัน เรียกว่า ธรรมสถาบัน คือ มีธรรมะฝังลงไปในจิตใจ...หมดความเห็นแก่ตัวเมื่อไหร่ ก็ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องมีกฎหมายและศาสนา...การศึกษาเพื่อกำจัดความเห็นแก่ตัว...ปริยัติให้ปริญญา ปฏิบัติให้สติ ปฏิเวธให้ความเย็น...

 

พระพุทธเจ้าประทับนั่งอยู่ที่หลังม่านแห่งความโง่ของคุณ...พระอานนท์กราบทูลพระพุทธเจ้าว่า “ปฏิจจสมุปบาท เป็นเรื่องลึกซึ้งพอประมาณ” พระพุทธเจ้าตรัสว่า “ดูก่อนอานนท์ เธออย่ากล่าวอย่างนั้น ปฏิจจสมุปบาท เป็นเรื่องลึกซึ้งที่สุด ลึกซึ้งอย่างยิ่ง...ปฏิจจสมุปบาท เป็นกฎที่มีอยู่ในทุก ๆปรมาณูที่ประกอบกันขึ้นเป็นจักรวาลอันใหญ่หลวงนี้...สัตว์ทั้งหลายเหล่านี้ไม่รู้เรื่องปฏิจจสมุปบาท จึงติดบ่วงอยู่ในวัฏฏะ...กิเลส กรรม วิบาก...วัฏฏะเดี๋ยวนี้ที่นี่ ...ไม่รู้ปฏิจจสมุปบาท ไม่รู้จักพระพุทธเจ้าพระองค์จริง...ผู้ใดเห็นปฏิจจสมุปบาท ผู้นั้นเห็นธรรม...ผู้ใดเห็นธรรม ผู้นั้นเห็นพระพุทธเจ้าพระองค์จริง...เห็นพระพุทธเจ้าได้ภายในตัวเรา...ศึกษา เข้าใจ ปฏิบัติ เห็นแจ้งประจักษ์แก่จิตใจ เป็นวิปัสสนา ไม่อยู่ใต้เหตุผล ใช้ได้ในการดับทุกข์...ปฏิจจสมุปบาทจะพูดเรื่องไม่มีตัวตน...ไม่มีบัญญัติว่าดีว่าชั่ว ว่าบุญว่าบาป ว่ากุศลว่าอกุศล เป็นเพียงกระแสของปฏิจจสมุปบาทตามธรรมชาติ...ตัวปฏิจจสมุปบาทมุ่งแสดงว่าทุกข์เกิดขึ้นอย่างนี้ ทุกข์ดับลงอย่างนี้...ความทุกข์เกิดขึ้นตรงมีอวิชชาในขณะผัสสะทางอายตนะ...ถ้าตรงนี้โง่ ก็มีทุกข์...ถ้ามีสติ ปัญญา สัมปชัญญะ สมาธิ เพียงพอในขณะผัสสะ ก็ไม่ทุกข์...ด้วยเหตุนี้ต้องฝึกอานาปานสติ เพื่อให้มี สติ ปัญญา สัมปชัญญะ สมาธิ เพียงพอ...ก็จะควบคุมกระแสปฏิจจสมุปบาทได้ในขณะผัสสะ...

 

อานาปานสติ มีสติกำหนดสัจจะหรือความจริงสูงสุดของธรรมชาติอย่างใดอย่างหนึ่งอยู่ทุกครั้งที่หายใจออก – เข้า...พระพุทธเจ้าตรัสว่า “เมื่อตถาคตอยู่ด้วยอานาปานสติเป็นวิหารธรรม ตถาคตก็ตรัสรู้พระอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ”...ทรงแนะให้ใช้อานาปานสติแก้ไขปัญหาต่าง ๆสารพัดอย่าง แม้กระทั่งทางวินัย...อุบายที่ละเอียดก็คือ อานาปานสติ...ระบบปฏิบัติที่พระพุทธเจ้าทรงเสนอ...เป็นความรู้ ความลับของธรรมชาติที่มนุษย์ค่อย ๆรู้เองตามลำดับ จนกระทั่งสูงสุดทำให้บรรลุมรรคผล...รู้จักจัดการ บังคับลมหายใจ และใช้ให้เป็นประโยชน์...ตั้งแต่คนป่า แล้วก็มาตกอยู่ในกำมือของมุนีฤษีชีไพร จนกระทั่งมาอยู่ในกำมือของพระพุทธเจ้าก็พัฒนาสูงถึงที่สุด...คำเดิมก่อนคำนี้คือ ปราณายาม บังคับลมหายใจ...บังคับลมหายใจมีผลต่อร่างกาย...สูงสุดจนควบคุมกิเลสได้...อานาปานสติเป็นที่แพร่หลายมาก...เด็กชายสิทธัตถะอายุ 7 ขวบก็ทำได้ที่ใต้ต้นหว้าในวันแรกนาขวัญ...อยู่ในหลักสูตรของมนุษย์ ที่จะเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ในหน้าที่การงาน ด้วยการฝึกจิต...ใช้ได้ทั้งเรื่องโลก ๆ และโลกุตตระ...สามารถเป็นเครื่องมือทางสันติภาพ...หายใจทีเดียวขับไล่ความทุกข์ออกไปได้ไม่มีเหลือ...เป็นสิ่งที่คนโง่ไม่รู้จัก...ทำชีวิตนี้ให้มีความสงบสุขได้อย่างแท้จริง...การศึกษาในโลกไปรับใช้กิเลสเสียหมด...ไม่ได้รับใช้เพื่อทำลายกิเลส...ถ้าเป็นหลักสูตรการศึกษาบังคับทางจิตทางวิญญาณได้เมื่อไหร่ เมื่อนั้น เป็นโลกพระศรีอริยเมตไตรยขึ้นมาในพริบตาเดียว ด้วยอำนาจของอานาปานสติ...

 

สวรรค์ พรหมโลก นิพพานได้ที่นี่...บังคับจิตให้ถูกต้อง ชำระจิตให้ถูกต้อง นิพพานก็มาครอบเอง เหมือนกับแสงสว่าง พอเปิดเครื่องกั้นออก แสงสว่างก็มาถึงเอง ...อานาปานสติเป็นหัวใจของคำสอนอันใหญ่หลวงของพุทธศาสนา...โพธิปักขิยธรรม 37...ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งการตรัสรู้...เริ่มต้นที่สติปัฏฐาน 4 ...อานาปานสติเป็นหัวใจของสติปัฏฐาน 4...เมื่ออานาปานสติสมบูรณ์แล้ว สติปัฏฐาน 4 ก็สมบูรณ์ ...เมื่อสติปัฏฐาน 4 สมบูรณ์ โพชฌงค์ 7 ก็สมบูรณ์...อริยมรรคมีองค์ 8 ก็สมบูรณ์...การบังคับจิตได้สมบูรณ์ที่สุดก็คือ 3 อาการนี้...บังคับให้บันเทิงรื่นเริงเป็นสุขขึ้นมาได้ตามที่ต้องการ...ตั้งมั่นเป็นสมาธิก็ได้...

ปล่อยสิ่งที่ยึดมั่นถือมั่นได้...เรียกว่ามีอำนาจเหนือจิต...วิธีปล่อยก็คือเห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา...เห็นอนิจจังให้จริงลงไป...
อนิจจตา ทุกขตา อนัตตา ธัมมัฏฐิตตา ธัมมนิยามตา อิทัปปัจจยตา สุญญตา ตถตา อตัมมยตา...

อานาปานสติจึงเป็นเส้นเลือดใหญ่ของโพธิปักขิยธรรม 37 ประการ...